পুখুৰীৰ ইপাৰৰ পৰা সিপাৰলৈ……

.

কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিং পঢ়িম বুলি অচলতে সপোনতো ভবা নাছিলো৷ ৰসায়ন বিজ্ঞানৰ প্ৰতি বেছি আগ্ৰহ নাছিল আৰু কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিং ৰসায়ন বিজ্ঞানৰ আন এটা ৰূপ বুলিয়েই ভাবিছিলো আন দহজনে ভবাৰ দৰে৷ কোনো দ্বিধাবোধ নকৰাকৈ ইলেক্ট্ৰিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিঙত নাম লিখিছিলো৷ ১৯৭৮ৰ ডিচেম্বৰ মাহৰ দুই তাৰিখে অসম অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়ৰ চৌহদত ভৰি দি মনত এক অজান পুলক জাগিছিল৷ নবাগত ছাত্ৰসকলক ১,২ আৰু ৪ নং ছাত্ৰাবাসত থাকিবলৈ দিয়া হৈছিল কাৰণ বাকী ছাত্ৰসকল বছেৰেকীয়া পৰীক্ষা দি ঘৰাঘৰি গৈছিল৷ মোৰ ভাগত পৰিল ১ নং ছাত্ৰাবাস৷ ৰুমমেট হিচাবে পালো শান্তিনাৰায়ণ ডেকা আৰু যতীন বৰুৱা৷ কলেজ এৰি যাবলগী্য়া কিন্তু প্ৰজেক্টৰ কাম শেষ কৰিবলৈ হোষ্টেলত থাকি যোৱা অতি চিনিয়ৰ কেইজনমানৰ বাহিৰে হোষ্টেলত আমাৰ বাহিৰে কোনো নাছিল বাবে যথেষ্ট মুকলিমুৰীয়া বাবে আৰম্ভ হ’ল আমাৰ এইচিয়ান জীৱন৷

তেনেদেৰে দুটামাহ পাৰ কৰি সময়ত ৬ নং ছাত্ৰাবাস পালোহি, আৰম্ভ হ’ল প্ৰকৃতাৰ্থৰ হোষ্টেল জীবন৷ চিনিয়ৰৰ সতে চা-চিনাকী চলিল৷ লগতে চলি থাকিল নিয়মিত ক্লাচ, চেচনেল আদিৰ ব্যস্ততা৷ সকলোবোৰ বিষয়ৰ ভিতৰত “ইঞ্জিনিয়াৰিং মেকানিকচ” আৰু “হীট পাৱাৰ” এই দুয়োটা বিষয় সকলোতকৈ ভাল লাগিছিল, দুয়োটা আছিল মেকানিকেল বিভাগৰ৷ গতিকে এবছৰ পাছত বিভাগ সলনি কৰাৰ সুবিধা ওলোৱাৰ লগে লগে আবেদন কৰিলো মেকানিকেললৈ যাবলৈ৷ প্ৰিন্সিপালৰ কোঠাত চিভিল, মেকানিকেল, ইলেক্ট্ৰিকেল আৰু কেমিকেলৰ মুৰব্বী অধ্যাপকসকলৰ উপস্তিতিত মোক সোধা হ’ল, ‘ তুমি মেকানিকেল কিয় ল’ব খুজিছা?” তপৰাই উত্তৰ দিলো, মেকানিকেলৰ বিষয়বোৰ ভাল পাওঁ বুলি৷ চিভিলৰ মুৰব্বী অধ্যাপক সমুদ্ৰদেৱ ফুকনচাৰে মিচিকিয়া হাঁহি এটা মাৰি ক’লে, “আমি তোমাক কেমিকেলহে দিম বুলি ভাবিছো৷” প্ৰচন্ড আপত্তিৰ সুৰেৰে মই সাহসেৰে উত্তৰ দিলো, ‘ নাই নাই, মই কেমিকেল নলওঁ, কেমিস্ট্ৰি মই খুব বেয়া পাওঁ৷” “কেমিস্ট্ৰিত কিমান নম্বৰ পালা এইবাৰ?”, প্ৰিন্সিপাল দেবব্ৰত গোস্বামী চাৰে সুধিলে৷ নম্বৰটো ক’লো৷ “বেচ ভাল নম্বৰ পাইছা দেখোন৷”, তেখেতে মন্তব্য কৰিলে৷”নাই, মই কেমিস্ট্ৰি বেয়া পাওঁ, কেমিকেল নলওঁ৷”, মই আকৌ জোৰ দি ক’লো৷ কেমিকেলৰ মুৰব্বী অধ্যাপক অমল চন্দ্ৰ শৰ্মা চাৰে নিমাত হৈ কেবল চাই আছিল৷কোনো ধৰণৰ মন্তব্য কৰা নাছিল৷ যিহেতু মই কেমিকেললৈ নাযাওঁ, গতিকে তেখেতৰ আগত সাহস কৰি কৈ আছিলো৷ মেকানিকেলৰ মুৰব্বী অধ্যাপক অপৰ্ণা কুমাৰ পদ্মপতি চাৰে মাত লগালে, “ কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিং মানে কেমিস্ট্ৰি নহ্য় নহয়, মেকানিকেলতো কেমিস্ট্ৰি লাগে৷ তোমাক এতিয়াই মেকানিকেল দিব পাৰো, আনকি অহাবছৰো তুমি মেকানিকেল আহিব পাৰা, কিন্তু তুমি কেমিকেল পঢা, ভাল ছাত্ৰ-ছাত্ৰী কেমিকেললৈ যাব লাগে, অহা কেইবছৰ মানত আমাক বহুত কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰ লাগিব৷” সমুদ্ৰদেৱ ফুকনচাৰ আছিল আমাৰ চুপাৰ আৰু পদ্মপতি চাৰ আছিল মই সকলোতকৈ শ্ৰদ্ধা কৰা অধ্যাপক৷ দুয়োগৰাকীৰ কথা পেলাব নোৱাৰি, অনিচ্ছা স্বত্বেও কেমিকেল পঢ়িম বুলি সন্মতি দিলো৷ উগুল থুগুল মনেৰে হোষ্টেল পালোগৈ৷

মই কেমিকেল লোৱা খবৰটো শুনি ঘৰত হুৱাদুৱা লাগিল৷ ইলেক্ট্ৰিকেলৰ ৫ম বাৰ্ষিকত পঢ়ি থকা মোৰ দাদা দৌৰি আহিল৷ “তই কি কৰিলি, কেমিকেল কিয় ল’লি?”, দাদাৰ প্ৰশ্ন৷ মই ক’লো, “যি হয় হ’ব, ল’লো আৰু৷ চাৰহঁতে ল’ব ক’লে ৷” দাদা উধাতু খাই চাৰহঁতক লগ ধৰিবলৈ গ’ল৷ কেমিকেলৰ মুৰব্বী অধ্যাপক অমল শৰ্মা চাৰকো দেখা কৰিলে৷ আবেলি মোক ক’লেহি, “ ঠিকে আছে দে, এতিয়া খালী ভালকে পঢ়৷” “চাই থাকচোন”, মইও দৃঢ়তাৰে ক’লো৷ মনত অৱশ্যে আছিল এক অজান শংকাৰ ভাব৷ সেই সময়ত সকলোৱে কেমিকেল এৰি আন বিভাগলৈ গৈছিল, চিভিলত মুঠ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী হৈছিলগৈ ৯৮ জন৷ মোৰ সিদ্ধান্তটো আছিল সম্পূৰ্ণ সোঁতৰ বিপৰীতে৷ কোনোবাই উৰা-বাতৰি উলিয়াই দিলে, মোক হেনো গাড়ী দিব, জাৰ্মেনীলৈ পঠিয়াব, সেই কাৰণে কেমিকেললৈ আহিলো৷ কথাটো কাণত পৰাত অকলে অকলে হাঁহিলো৷ চিভিলৰ কমল শৰ্মাচাৰে কলেজত লগ পাই ক’লে, “তুমি বোলে কেমিকেললৈ গ’লা? ভালেই কৰিলা৷ যিফালে কোনো নাযায়, সেইফালে যাব লাগে৷”

যথা সময়ত কেমিকেলৰ শ্ৰেণীকোঠাত সোমালোগৈ৷ অসীম ভট্টাচাৰ্য, ৰতন নেৱাৰ, অনুপম দাস, চিন্ময় দাস, ৰত্নদ্বিপ দত্ত, দ্ৰিংচন টেৰিয়াং বহি আছিল কোঠাত৷ ৰতন নেৱাৰে হাত আগবঢ়াই আদৰণি জনাই ক’লে, “ Competition কৰিম দেই৷” মই মিচিকিয়াই হাহিলো৷ মৃনাল বৰুৱা চাৰৰ Fundamentals of chemical Engineering and stoichiometry ৰে আৰম্ভ হ’ল কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ সৈতে মোৰ সুদীৰ্ঘ যাত্ৰা৷ ইমতিয়াজ আলী চাৰে Chemical technology, Unit Operation, Fuel Furnace and refractory আদিৰে, পাত্ৰ চাৰে Materials of Construction ৰ দীঘল দীঘল নোটেৰে কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ সোৱাদ বঢ়াই তুলিলে৷ পাচলৈ ৰাঘবেন্দ্ৰ চোধুৰী চাৰৰ ইউনিট অপাৰেচন, পেট্ৰোকেমিকেল টেকনোলোজী, অমল শৰ্মা চাৰৰ ইনস্ট্ৰুমেন্টেচন এন্দ প্ৰচেচ কন্ট্ৰল আৰু ড়িজাইন আদিৰ যোগেদি কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ গভীৰতাত সোমাই পৰিলো৷অসম আন্দোলনৰ কাৰণে প্ৰায় দুটা বছৰ নষ্ট হ্য় আৰু ১৯৮৪ চনৰ জুন মাহৰ ১৫ তাৰিখে নিজকে কেমিকেল ইঞ্জিনিয়াৰ বুলি ক’ব পৰা হলোগৈ৷ সেই মাহৰে ২৯ তাৰিখে ডিগবৈৰ অসম অয়লত অফিচাৰ ট্ৰেইনী হিচাবে চাকৰিত যোগ দিলো৷

১৯৬৩ চনতে আৰম্ভ হোৱা কেমিকেল বিভাগৰ বাবে কেমিকেল বিল্ডিংটো সাজিবলৈ বোধকৰো আৰম্ভ কৰা হৈছিল ১৯৬৮ নে ৬৯ চনতে৷ নানান কাৰণত অতি লেহেম গতিৰে নিৰ্মাণ কাৰ্য চলিছিল আৰু আমি Main Building তেই আমাৰ শিক্ষাজীৱন সমাপ্ত কৰিলো৷ কেমিকেল বিল্ডিং আংশিকভাবে সাজি উলিওৱা হয় ১৯৮৪/৫ চনত আৰু সেই আধৰুৱা বিল্ডিঙলৈকে বিভাগটো স্থানান্তৰিত কৰা হয়৷ ১৯৮৫ চনৰ মে’ মাহত কেমিকেল বিভাগৰ প্ৰবক্তা হিচাবে চাকৰিত যোগ দি প্ৰথমে এই কেমিকেল বিল্ডিঙত পদাৰ্পণ কৰাৰ সৌভাগ্য হ্য় আৰু আৰম্ভ হ্য় জীবনৰ আন এটা অধ্যায়ৰ, কেমিকেল বিভাগত শিক্ষকতাৰ জীবন৷ এসময়ৰ শিক্ষাগুৰু সকল হ’ল সহকৰ্মী আৰু মাত্ৰ কিছুদিন আগলৈকে সমনীয়াৰ দৰে ব্যৱহাৰ কৰি অহা অৰূপ মিশ্ৰ, সিদ্ধাৰ্থ বৰুৱা আদি হৈ পৰিল ছাত্ৰ, মাত্ৰ এবছৰৰ কাৰণে হ’লেও৷ সময় বাগৰি গ’ল৷ কেমিকেল বিল্ডিং সম্পূৰ্ণ হৈ আহিল, সন্মুখত থকা খালটো বিয়াগোম পুখুৰীত পৰিণত হ’ল৷ এজন এজনকৈ শিক্ষাগুৰু সকলে অবসৰ ল’লে, বিল্ডিঙৰ সন্মুখৰ গছ কেইজোপা প্ৰকান্ড গছত পৰিণত হ’ল৷ ব্যক্তিগত কাৰণত ২০০৯ চনৰ জানুৱাৰী মাহত কলেজৰ চাকৰিৰ পৰা অৱসৰ লোৱাৰ সিদ্ধান্ত ল’লো৷পুখুৰীৰ ইপাৰে আৰম্ভ হোৱা ৩০ বছৰীয়া যাত্ৰাটিৰ সামৰণি পৰিল সিটো পাৰে৷ ৰৈ গ’ল মাথোন মিঠা মিঠা কিছুমান স্মৃতি....